DETAILU NOTISIA


Governu Aprova Proposta Orsamentu Jerál Estadu 2026 ho Montante Globál $2.291 Biliaun

Pineapple

Díli, 30 Setembru 2025 – Konsellu Ministrus (KM) hala’o sorumutu estraordináriu iha Palásiu Governu, Díli, ohin loron 30 fulan-setembru tinan 2025, hodi aprova Proposta Orsamentu Jerál Estadu ba tinan 2026 (OJE 2026). Proposta ne’e aprezenta hosi Ministra Finansas, Santina José Rodrigues F. Viegas Cardoso, ho montante globál konsolidadu hamutuk $2.291 biliaun (dolar amerikanu biliaun rua, millaun ruanolu-resin-ida).

 

Estrutura Orsamentál no Objetivu

Orsamentu ne’e aloka $2.215 biliaun ba Administrasaun Sentrál no $60 millaun ba Rejiaun Administrativa Espesiál Oe-Kusi Ambenu (RAEOA), ne’ebé $30 millaun mai hosi reseita rasik. Iha mós alokasaun $170 millaun ba Seguransa Sosiál, ho $46 millaun mai hosi reseita rasik.

Proposta OJE 2026 ne’e aliña ho estratéjia Governu Konstitusionál IX no Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu (PED) 2011-2030, ho objetivu prinsípál atu hametin kapitál sosiál, investe iha infraestrutura, diversifika ekonomia no reforsa boa governasaun.

 

Perspetiva Makroekonómiku

Governu projeta katak iha tinan 2026, kresimentu Produto Internu Brutu (PIB) nian sei atinje 4,5%, ne’ebé sustentadu hosi aumentu iha konsumu privadu no investimentu públiku. Inflasaun média anuál mós espera katak sei estabiliza besik 1,2%, hafoin tuun ba 0,5% iha tinan 2025.

 

Alokasaun Prioritária ba Setór Prinsipál sira

Medida orsamentál prinsípál sira reflete kompromisu Governu nian hodi hasa’e kualidade moris sidadaun sira-nian no garante dezenvolvimentu sustentável:

  • Setór Sosiál: Alokasaun globál $280.4 millaun hodi reforsa setór sosiál:
    • Saúde: $74.2 millaun, inklui $55.9 millaun ba kuidadu saúde primáriu no $4.5 millaun ba reabilitasaun no konstrusaun ospitál sira.
    • Edukasaun: $35.8 millaun, ho objetivu atu reforsa Programa Merenda Eskolár, konstrusaun no reabilitasaun sala-de-aula, reforma kurrikulár, no formasaun ba profesores.
    • Protesaun Sosiál: $180.4 millaun, inklui $170 millaun ba Seguransa Sosiál no $10.4 millaun ba programa Bolsa da Mãe hodi fó apoiu ba primeiru infánsia.
  • Setór Infraestrutura: Totál $436 millaun dedika ba kapitál dezenvolvimentu:
    • $300 millaun aloka ba Fundu Infraestrutura, $107 millaun ba liñas ministeriál, no $29 millaun ba munisípiu sira.
    • Enerjia: $223.4 millaun, atu habelar no moderniza rede elétrika nasionál, halo estudu ba infraestrutura petrolífera, no dezenvolve projetu Tasi Mane.
    • Agrikultura: $20.2 millaun, atu reabilita sistema irigasaun no implementa medida hodi promove produtividade agríkola no mekanizasaun.
  • Setór Ekonómiku: Alokasaun importante hodi diversifika ekonomia:
    • Apoiu Empreza: $32.1 millaun atu apoia empreza mikro, ki’ik no média (EKMM) no kooperativas, inklui promosaun esportasaun ho produtu kualidade.
    • Komérsiu no Indústria: $4.3 millaun hodi hametin lojístika, promove investimentu estranjeiru, no sustentabilidade industriál.
    • Setór Petrolíferu: $104.7 millaun, inklui esplorasaun bloku foun petrolíferu no minerais, estudu ba projetu Tasi Mane, no dezenvolvimentu petrolíferu.
    • Turizmu: $5.2 millaun ba kriasaun sentru turístiku hodi apoia Programa Nasionál Promosaun.
  • Setór Institusionál no Boa Governasaun: Reforsa institusaun sira:
    • Diplomasia: $12.7 millaun atu hametin diplomasia no garante kumprimentu rekizitu adezaun ba ASEAN.
    • Justisa: $16.2 millaun atu reforsa setór justisa.
    • Desentralizasaun no Finansas: $37.1 millaun atu apoia prosesu desentralizasaun no modernizasaun jestaun finanseira públika.
    • Funsaun Públika: $6.2 millaun ba reforma funsaun públika no formasaun funsionáriu

 

Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2026 ne'ebé aprova ona hosi Konsellu Ministrus ho montante $2.291 biliaun ne'e sei lori ba Parlamentu Nasionál (PN) hodi halo debate no aprovasaun finál.

Ho proposta OJE 2026 ne’e, Governu Konstitusionál IX buka atu asegura ezekusaun sustentável husi ninia polítika públika sira, konsolida integrasaun rejionál, no promove dezenvolvimentu ne’ebé inkluzivu, hodi prepara nasaun hasoru dezafiu ekonómiku no sosiál sira iha mandatu tinan lima ne'e.

 

#MídiaMJDAK

komentariu

MídiaMJDAK
30 - 09 - 2025

IMAJEN SELUK

Eventu Nasional/Munisipiu

Eventu Nasional/Munisipiu

Nelyo Isaac Sarmento

Ministro MJDAC

MINISTÉRIO DA JUVENTUDE, DESPORTU, ARTE E CULTURA

Jorge Soares Cristovão

Sekrétario Estado

SECRÉTARIO ESTADO ARTE E CULTURA

Eventu Internasional

- LEJISLASAUN -

  • Orgánika Ministériu Juventude, Desportu, Arte no Kultura Download
  • Decreto Lei Komisaun Nacional do Desportu
        Decreto Lei No 60/2023 de 24 de Agusto Download
  • Resolução do Governo
        Politika Nasional ba Arte no Kultura Download